Bruligita
preĝejo de Kolmar:
TAKE
KROM-ARTIKOLOJ
|
Enkonduko: en la revuo
KONSTRUADO-kajero 2020, aperis pluraj artikoloj pri la rekonstruado de
brulintaj katedraloj, precipe Nia Damo de Parizo, kiun frapis terura
incendio en 2019. Legante libron pri la
historio de la urbo COLMAR en Alzaco, ni eksciis, ke ankaŭ la preskaŭ-katedralo
de tiu urbo spertis tian katastrofon, en 1572: ĉu la tiamaj
respondeculoj kapablis restaŭri la monumenton? La
aŭtoro notis en la antaŭa paĝo, ke virinoj kulpigitaj pro sorĉado estis
viv-bruligitaj en la regiono, kio bedaŭrinde okazis en tiu brilega
periodo Renesanco! |
|
Fontoj: Libro “Si
Colmar m’était conté” [Se iu rakontus al mi la historion de Kolmaro] |
|
Rimarko: en la revuo
KONSTRUADO-kajero 2023 aperis longa artikolo por kompari la klopodojn
de mezepokaj arkitektoj por mastri fortojn ĉe volboj en romanika kaj
gotika monumentoj, kun aldono de tre utila terminologio. |
Ĉu
estas justa kontraŭbato? En la 23a de la sama jaro, [1572] je la 12a
horo
kaj duono, la ĉarpentaĵoj de la katedralo1 (kapitula
kirko) Sankta Marteno ekflamiĝis.
Foto 1: Nuna aspekto de la
Kirko: Nur
unu turo. Notu la cikonio-neston supre de la ĥorejo kaj la
kontraŭ-fulman stangon sur la firsto. (Foto TAKE)
La incendion kaŭzis malzorgemo de laboristoj, kiuj klopodis sigeli per fandita plumbo la fer-krampojn de balustradoj ĉe la supro de la defluila muro2 de la navo. La vento, kiu akrigis la sinistron forĵetis braĝojn ĝis sur la kvartalon de Aŭgustinoj, kaŭzante multajn incendiojn al la tegmentoj.
Foto
2:
Ĉirkaŭ
la mura defluilo kuras balustrado, antaŭ kelkaj jaroj renovigita. Notu
la
belan aspekton de la tegmento el koloraj tegoloj cathédrale
de colmar photos – Recherche Google
Malrapide
la giganta incendio konsumis la altajn partojn de la ĥorejo, de la
transepto
kaj de la navo. Fine, la suda turo ankaŭ ekflamigis de malsupre supren,
kiel
giganta torĉo. La kulmina spajro3, la sonoriloj –
krom
unu nura- estis neniigitaj en unu hor-daŭro. La fandita plumbo
elŝprucis el la gargojloj; la sonoril-turetoj, pinakloj, balustradoj
kaj ŝtonaj
frontaĵoj, la vitraloj eksplodis, dum la sonoril-turo fendiĝis pro la
dilatado de feroj, ĝis-blanke varmigitaj.
La
incendio ĉion detruis, en apokalipsa runkado, ĝis noktiĝo. Ok
monatojn pli malfrue, la supra volbo de la turo, cindrigita, disfalegis
pro la
frosto-efiko, dispremante en sia falo la internajn skafaldojn, la 31an
de
januaro 1573.
Sed, de la semajno antaŭ la Sankta-Gallo de 1572, estis denove re-starigitaj la ĉarpentaĵoj de la ĥorejo. En Pasko 1573, la tuton de la tegmentoj oni restaŭris, ankaŭ la sonoril-turon kaj la horloĝon. La bernano Francisko Sermund fandis la novajn sonorilojn en la fosaĵo de Kerkerthor-pordo. En majo, la sonoriloj estas pesitaj, baptitaj kaj remuntitaj en la turo.
Foto
3:
Supre de la
nura turo staras lanterno, kovrita per kupro. Fonto:
Collegiale-Saint-Martin-Colmar-03-©-French-Moments.webp
La
refaro de la sonoril-turo
sumiĝis je 86000 pundoj, inkluzive de la konstruo de nova
vigil-posteno, sur
kiu staras kupra paviljono kaj lanterno4, kiuj plu
restas ĉeloke ĝis nun. La restaŭrigaj laboroj, efektivigitaj de
majstro Ambroise Muller, el Kajzerŝtul, finiĝis la 8an de oktobro
1574. La katastrofo, kiu evidente estis sorbinta ĉiujn resursojn de la
Kapitulo havos konsekvencojn sur l’agado de la daŭra laborejo de la
kapitula kirko kaj definitive kompromitis la fin-konstruon de la Norda
Turo.
Radukis:
Pierre Grollemund / reviziis Claude bensimon
Arkitekturaj
terminoj:
1/
kapitula kirko (PIV): Katolika preĝejo, regata de Kapitulo de
kanonikoj: ne-pastraj membroj kiuj kunvenas en la
preĝejo, regas
ekonomie la monumenton.
2/
transepto (PIV): parto de kristana krucformaj preĝejo, kiu ortangule
kruciĝas kun la navo kaj formas la brakojn de la kruco
3/
spajro (PIV) : turpinto de kristana preĝejo aŭ katedralo
4/
Lanterno (PIV) : kroma tureto aldonita sur supro de turo.