Aperis en la numero 36 de

LA AGADO DE LA ARKITEKTOJ

Ismael Ferreiro (Kanaria Insularo)

 

 

 

La laboro de la arkitekturistoj temas pri la projektado kaj konstruado de la homa konstruota fizika medio. Tiu difino meritas mallongan klarigadon pri kiel la fakuloj pri arkitekturo, ne ĉiam titolitaj arkitekturistoj, sed devenintaj el diversaj kampoj, historie traktis diversajn agadojn, kunlaborante aŭ konkurante kun aliaj profesiuloj kaj tiel prezizigante la oficon de la arkitekturistoj. (Bedaŭrinde, mia kono limiĝas al okcidenta historio). Antikve, la agado de arkitekturistoj konsistis en projekti kaj direkti la konstruadon de gravaj, tre simbolemaj kaj reprezentemaj konstruaĵoj (temploj, palacoj, ktp) kiuj bezonis la plej artan komponadon. Tiel okazis ekzemple en antikva Grekujo kie arkitekturo atingis altegan nivelon kaj arkitekturistoj, konsekvence, altan rekonon. Kelkaj nomoj de famaj grekaj arkitekturistoj estas ankoraŭ konataj.

La loĝejoj en Grekujo, tamen, estis tre simple konstruitaj, ili ne estis objekto de intelekta aŭ arta agado. Kaj, kvankam ekzistis projektitaj urboj, kutime ili kreskis malprojektite. Mi pensas ke ĉie ekzistis tia distingo inter popola arkitekturo, farita de taskestroj kaj reprezentema arkitekturo farita de arkitekturistoj. Evidente, ili ĉiam multe influis sin reciproke.

La Romiaj arkitekturistoj prenis la supraĵan aspekton de la greka arkitekturo kaj surmetis ĝin sur fortikajn konstruaĵojn, faritaj kiel la inĝenieraj konstruaĵoj de tiu epoko (pontoj, akveduktoj, remparoj, ktp). La romaj arkitekturistoj, do, kvankam aŭtoroj de impresaj konstruaĵoj, iomete iĝis ornamistoj kompare kun la grekaj.

Dum Renesanco, la plej elstaraj artistoj, ekzemple Michelangelo aŭ Bernini, kiuj estis precipe skulptistoj, ricevis la taskojn projekti gravajn templojn kaj urbajn ordigadojn. La riĉeco de italaj renasencaj urboj elfluis kiel belegaj placoj kaj arkitekturoj. Ilia agado atingis de la freskoj kaj skulpturoj ĝis la urba projektado. Kiam la homoj kuniĝis en grandaj urboj kaj la reĝoj amasigis graflandojn kaj povojn, la projektado de reprezentemaj ĉefurboj kie la reĝoj starigis siajn palacojn iĝis nova celo de la registoj kaj nova tasko por eŭropaj barokaj arkitekturistoj. La longaj radiusaj aleoj en Romo reprezentas kaj dissendas la papan povon, kaj tiuj de Versailles kaj Karlsruhe tiujn de la respektivaj reĝoj.La projektado de la palaco de Versailles estas bona ekzemplo pri la kunlaborado de arkitekturistoj kaj pejzaĝistoj. Tie, la naturo eĉ prenas la geometrion de la arkitekturo.

La malkovrado de Ameriko estis okazo por projekti urbojn tute kaj dekomence. Unue per simpla kvadrumado kaj poste per pli kompleksaj teksaĵoj, kiel tiu de Washington, projektita de la arkitekturisto-inĝeniero Pierre Lԅnfant. La amasiĝado de la homoj en la urboj dum industria revolucio igis la urbojn malsanigaj. La fabrikoj kaj la domoj kunstaris, la evakuado de malpuraĵoj estis malsufiĉa, la trafiko malfluida, ktp. Nur la inĝenieroj povis solvi tiun situacion. Oni bezonis starigi novajn urbajn regulojn pri konstruado kaj novajn leĝojn pri havrajtoj antaŭ la
publika utileco, ĉar la franca revolucio jam forigis la absolutajn povojn de la reĝoj.Tiam, Parizo subiĝis al plej vasta transformado. Ĝiaj stratoj ankoraŭ estas projektitaj laŭ la baroka desegnado, la monumentoj estas fokusoj de la aleoj. Iom poste, la hispana inĝeniero Ildefonso Cerdᬠ projektis vastan pliampleksigadon por Barcelono. Simple desegnita per kvadrumado, ĝi preskaŭ ne prezentas barokan desegnadon. La celo estis konstrui bone ordigotan urbon. Densa, sed kun sufiĉe da verdaĵo kaj bone traveturebla. Dum tiu epoko, la plimulto de arkitekturistoj denove iĝis ornamistoj kaj pli dediĉis al ripetado de antikvaj stiloj ol al kreado de novaj formoj, dum la inĝenieroj, konuloj de la novaj teknikoj de konstruado projektis la novajn konstruaĵojn: fabrikojn, stacidomojn, kaj finfine eĉ monumentoj kiel la turo Eiffel.

La disvolvado de la industrio ebligis la distribuadon de tre diversaj produktoj kaj aperigis gravajn sociajn ŝanĝojn.

La arta avangardo, plimulte politike maldekstra, komence de la XX-a jarcento, komprenis tiajn sociajn ŝanĝojn kaj konkludis ke ili devas projekti pli simplajn kaj bone funkciantajn objektojn por industria ripetado (la japana meblado kaj arkitekturo havis grandan influon sur tiuj artistoj). La arkitekturistoj same ekaplikas la industriajn teknikojn kaj materialojn. Laŭ la avangardo, (la ĝermana lernejo Baŭaŭs estas la plej perfekta ekzemplo de tiu komprenado), arkitekturo devas esti taŭga ujo por la ceteraj artoj.La celo de tiuj artistoj-arkitekturistoj, estis kontroli la tutan konstruadon de la homa medio, helpitaj per sciencaj, objektivaj metodoj (ergonomio, psikologio "gestalt", ktp), de la plej malgranda meblo ĝis la tuta urbo. La plej ambiciemaj el ili eĉ imagis kiel la pliboniĝo de la konstruota medio povos ŝanĝi kaj plibonigi la socion.
La plej influanta avangarda arkitekturisto, la svis-franco Le Corbusier estis ankaŭ pentristo kaj ricevis arkitekturistan titolon nur honore. Lastatempe arkitekturo daŭre ricevis kontribuojn el diversaj kampoj, ekzemple tiun (naivan sed interesan) de kelkaj artistoj kun inklino por ekologiismo, kiel la aŭstro Hundertwasser aŭ la hispano César Manrique el la Kanaria Insularo (kie mi loĝas).

Tiel, la kampo de agado de la arkitekturistoj variis kaj daŭre varias laŭ tempoj kaj landoj. La laboro de la arkitekturistoj, ĝenerale, ne plu estas tiel arta kiel tia de la grekaj praarkitekturistoj.Sed, se la laboro rutiniĝis, ĝi ankaŭ diversiĝis. Hodiaŭ oni povas trovi tra la mondo arkitekturistojn, kiuj okupiĝas pri konstruaĵa projektado, konstruada kontrolado, desegnado de la urbo aŭ starigado de la urbaj reguloj el la urbestraro, kiel pejzaĝistoj, projektistoj de meblado, en la industrio, en taksado de konstruaĵoj, konsilante la asekurantajn firmaojn pri la kvalito de la konstruaĵoj, aŭ eĉ en kalkulado de strukturoj.


Ismael Ferreiro (Kanaria Insularo)